Het was een onthutsend rapport, dat Stichting Natuur en Milieu in oktober presenteerde, hoewel het voor de insiders geen verrassing kon zijn. In ‘Ranking the Stars’, zoals het rapport heette, werd pijnlijk zichtbaar hoe ver Nederland op het gebied van milieu en energie in de achterhoede verzeild is geraakt.
Op alle ranglijsten valt wel wat af te dingen, maar de veelheid van lijsten die allemaal dezelfde richting op wijzen is toch wel tamelijk overtuigend. Het is onmiskenbaar: Nederland is van gidsland definitief afgegleden naar het niveau van – ecologisch gezien – een bananenrepubliek. Of zoals Piet Sprengers van ASN Bank het perfect formuleerde bij de lancering van de Trouw Duurzame 100: “Nederland is een gidsland van de tegenwerkers geworden”.
Het is verleidelijk verwijtend in de richting van het zittende kabinet te kijken, maar dat is maar gedeeltelijk terecht: de slechte scores op de verschillende ranglijsten kunnen onmogelijk in één enkel jaar zijn ontstaan. Al doet het huidige kabinet ontegenzeggelijk zijn best Nederland zo mogelijk nóg verder naar de onderkant van de lijsten te duwen, de scores uit het rapport Ranking the Stars van Natuur en Milieu zijn het resultaat van zo’n 10 à 15 jaar zwak tot falend milieu- en energiebeleid. Hier is het rapport te downloaden: http://www2.natuurenmilieu.nl/media/278298/20111012-natuur_milieu-rapport-rankingthestars.pdf.
In de tijd van het eerste en tweede nationaal milieubeleidsprogramma (NMP) stond Nederland te boek als koploper. Wat is er gebeurd?
Een kentering is niet precies aan te wijzen, maar ik neig ertoe de cesuur te leggen bij het tweede paarse kabinet. Toen werd de infectie met het vrijemarktvirus manifest. Dat virus wordt ook wel het Aynovirus Libertarium Extremum genoemd, naar de Amerikaanse romanschrijfster en filosofe Ayn Rand, bij wie het voor het eerst in zijn besmettelijke variant werd vastgesteld. Onze eigen Nederlandse topfilosoof Hans Achterhuis analyseert messcherp hoe Ayn Rand’s boek Atlas Shrugged is uitgegroeid tot de bijbel van de vrijemarktutopisten. Utopisten, omdat in het denken van Rand en haar volgelingen marktwerking niet als neutraal, handig mechanisme wordt gezien om productie en consumptie te organiseren, maar als moreel superieur systeem, met Rand’s filosofie als legitimering om liberalisering en privatisering coûte que coûte door te zetten en overheidsinvloed liefst naar nul terug te brengen. Interessant: premier Mark Rutte zou Ayn Rand zijn favoriete filosofe vinden.
Vanaf Paars-II begon het Nederlandse milieu- en energiebeleid onmiskenbaar marktsistische trekjes te krijgen. Vooral op energiegebied werd dat al snel duidelijk. Waar haar voorganger Hans Wijers nog als gebalanceerd markteconoom te boek stond, voerde Annemarie Jorritsma energiebeleid vanuit marktideologisch perspectief. De Algemene Energieraad waarvan ik destijds deel uitmaakte toonde zich bezorgd over liberalisering en privatisering van de energiebedrijven zonder voldoende voorafgaande borging van publieke belangen: milieubescherming, duurzaamheid, voorzieningszekerheid, innovatie. Maar toch ging het zo: marktwerking, verdere liberalisering, splitsing en privatisering werden doorgezet, en het instrumentarium om de publieke belangen veilig te stellen hobbelde er wat achteraan. Te weinig en te laat.
Met de kabinetten-Balkenende werd de visie misschien iets anders verpakt, maar wie nauwkeurig kijkt kan onder die verpakking ook een sterk marktideologische inhoud ontdekken. Het vrijemarktvirus treft kennelijk ook partijen die daar gezien hun eigen ideologische achtergrond immuun voor zijn. Veren zorgen voor een beschermlaag, maar zodra de ideologische veren zijn afgeschud slaat het virus zijn slag.
Vanaf Paars-II moest het milieubeleid zich in toenemende mate bewijzen tegenover de dominante beleidsvisie dat de overheid terug moest treden, en dat ‘de markt’ het allemaal wel zou doen. Uiteindelijk resulteerde dit denken onder het huidige kabinet in de ontmanteling van het ministerie van VROM en de vorming van het ministerie van I + M, waarbij die letters volgens insiders staan voor In Memoriam.
Ziehier in grove penseelstreken de achtergronden van het denken dat tot gebrek aan daden leidde, dat op zijn beurt tot gebrek aan duurzame resultaten leidde die zo pijnlijk door Ranking the Stars worden blootgelegd. Ranking the Stars is nog een positieve titel voor het rapport. Ranking a Black Hole was treffender geweest.
(Verschenen als column in Energiegids.nl, december 2011)
Op alle ranglijsten valt wel wat af te dingen, maar de veelheid van lijsten die allemaal dezelfde richting op wijzen is toch wel tamelijk overtuigend. Het is onmiskenbaar: Nederland is van gidsland definitief afgegleden naar het niveau van – ecologisch gezien – een bananenrepubliek. Of zoals Piet Sprengers van ASN Bank het perfect formuleerde bij de lancering van de Trouw Duurzame 100: “Nederland is een gidsland van de tegenwerkers geworden”.
- Volgens het rapport Ranking the Stars van Natuur en Milieu bungelt Nederland onderaan de internationale duurzaamheidslijstjes
Het is verleidelijk verwijtend in de richting van het zittende kabinet te kijken, maar dat is maar gedeeltelijk terecht: de slechte scores op de verschillende ranglijsten kunnen onmogelijk in één enkel jaar zijn ontstaan. Al doet het huidige kabinet ontegenzeggelijk zijn best Nederland zo mogelijk nóg verder naar de onderkant van de lijsten te duwen, de scores uit het rapport Ranking the Stars van Natuur en Milieu zijn het resultaat van zo’n 10 à 15 jaar zwak tot falend milieu- en energiebeleid. Hier is het rapport te downloaden: http://www2.natuurenmilieu.nl/media/278298/20111012-natuur_milieu-rapport-rankingthestars.pdf.
In de tijd van het eerste en tweede nationaal milieubeleidsprogramma (NMP) stond Nederland te boek als koploper. Wat is er gebeurd?
Een kentering is niet precies aan te wijzen, maar ik neig ertoe de cesuur te leggen bij het tweede paarse kabinet. Toen werd de infectie met het vrijemarktvirus manifest. Dat virus wordt ook wel het Aynovirus Libertarium Extremum genoemd, naar de Amerikaanse romanschrijfster en filosofe Ayn Rand, bij wie het voor het eerst in zijn besmettelijke variant werd vastgesteld. Onze eigen Nederlandse topfilosoof Hans Achterhuis analyseert messcherp hoe Ayn Rand’s boek Atlas Shrugged is uitgegroeid tot de bijbel van de vrijemarktutopisten. Utopisten, omdat in het denken van Rand en haar volgelingen marktwerking niet als neutraal, handig mechanisme wordt gezien om productie en consumptie te organiseren, maar als moreel superieur systeem, met Rand’s filosofie als legitimering om liberalisering en privatisering coûte que coûte door te zetten en overheidsinvloed liefst naar nul terug te brengen. Interessant: premier Mark Rutte zou Ayn Rand zijn favoriete filosofe vinden.
Vanaf Paars-II begon het Nederlandse milieu- en energiebeleid onmiskenbaar marktsistische trekjes te krijgen. Vooral op energiegebied werd dat al snel duidelijk. Waar haar voorganger Hans Wijers nog als gebalanceerd markteconoom te boek stond, voerde Annemarie Jorritsma energiebeleid vanuit marktideologisch perspectief. De Algemene Energieraad waarvan ik destijds deel uitmaakte toonde zich bezorgd over liberalisering en privatisering van de energiebedrijven zonder voldoende voorafgaande borging van publieke belangen: milieubescherming, duurzaamheid, voorzieningszekerheid, innovatie. Maar toch ging het zo: marktwerking, verdere liberalisering, splitsing en privatisering werden doorgezet, en het instrumentarium om de publieke belangen veilig te stellen hobbelde er wat achteraan. Te weinig en te laat.
Met de kabinetten-Balkenende werd de visie misschien iets anders verpakt, maar wie nauwkeurig kijkt kan onder die verpakking ook een sterk marktideologische inhoud ontdekken. Het vrijemarktvirus treft kennelijk ook partijen die daar gezien hun eigen ideologische achtergrond immuun voor zijn. Veren zorgen voor een beschermlaag, maar zodra de ideologische veren zijn afgeschud slaat het virus zijn slag.
Vanaf Paars-II moest het milieubeleid zich in toenemende mate bewijzen tegenover de dominante beleidsvisie dat de overheid terug moest treden, en dat ‘de markt’ het allemaal wel zou doen. Uiteindelijk resulteerde dit denken onder het huidige kabinet in de ontmanteling van het ministerie van VROM en de vorming van het ministerie van I + M, waarbij die letters volgens insiders staan voor In Memoriam.
Ziehier in grove penseelstreken de achtergronden van het denken dat tot gebrek aan daden leidde, dat op zijn beurt tot gebrek aan duurzame resultaten leidde die zo pijnlijk door Ranking the Stars worden blootgelegd. Ranking the Stars is nog een positieve titel voor het rapport. Ranking a Black Hole was treffender geweest.
(Verschenen als column in Energiegids.nl, december 2011)
